Όταν η αστική τάξη επανακαταλαμβάνει το ιστορικό κέντρο

Εδώ και αρκετό καιρό έχουμε με διάφορες αφορμές επισημάνει το μεγάλο παιχνίδι που παίζεται γύρω από το ιστορικό κέντρο των πόλεων και ειδικά της Αθήνας. Για το θέμα αυτό είχαμε πολλές αφορμές να συζητήσουμε: την έντεχνη υποβάθμιση γκετοποίηση του ιστορικού κέντρου είτε με την μετατροπή του σε γκέτο μεταναστών, είτε με την πορνεία και το εμπόριο πρέζας, είτε με την ανεξέλεγκτη δράση παρακρατικών μηχανισμών και συμμοριών (από τη ΧΑ του Αγίου Παντελεήμονα έως τους παραδοσιακούς νταβατζήδες), είτε με την απομάκρυνση των Δημοσίων Υπηρεσιών (Υπουργεία, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα), είτε με τις διάφορες φασιστικής έμπνευσης "εκκαθαριστικές επιχειρήσεις" τύπου "Ξένιου Δία". Ειδικά για μας, τους εργαζόμενους στο ΥΠΠΟ το θέμα είχε και έχει μια ιδιαίτερη πλευρά: συνδέεται με τα σχέδια μεταστέγασης του ΥΠΠΟ, το ξεπούλημα του ιστορικού κτηρίου της οδού Μπουμπουλίνας, τις "περιπέτειες" του Ακροπόλ, τα ακίνητα της Πλάκας.

Ο λόγος που επανερχόμαστε είναι γιατί στα ψιλά των εφημερίδων μαθαίνουμε διάφορα για την αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου. Η αναβάθμιση αυτή έρχεται αφού συστηματικά το ιστορικό κέντρο υποβαθμίστηκε, η μόνιμη κατοίκιση εξαφανίστηκε, οι τιμές των ακινήτων κατέρρευσαν και το παρασιτικό κεφάλαιο των real estate τοποθετήθηκε. Τώρα είναι η στιγμή της αναβάθμισης! Το παιχνίδι το έχουμε ξαναδεί σε πολλές γειτονιές της Αθήνας, τώρα ετοιμαζόμαστε να το δούμε και στο "κέντρο".

Το νέο στοιχείο είναι η απροκάλυπτη εμπλοκή των ιδιωτικών συμφερόντων και η εξίσου απροκάλυπτη υποταγή του δημοσίου ως υπηρέτη των επιλογών αυτών. Έτσι το Ίδρυμα Ωνάση αποφάσισε και υλοποίησε έναν παγκόσμιο (ή κάτι αντίστοιχο) διαγωνισμό για την πεζοδρόμηση - ανάπλαση της οδού Πανεπιστημίου. Το Ίδρυμα πλήρωσε τους μελετητές (ως εδώ κάποιος μπορεί να πει δικαίωμά του) και ανακοίνωσε το αποτέλεσμα παρουσία όλου του πολιτικού κόσμου.

Κατ' αρχήν εύλογα τίθεται ένα ερώτημα: Ποιός και με ποια κριτήρια διάλεξε την Πανεπιστημίου και το Τμήμα της Πατησίων από τη συμβολή με την Πανεπιστημίου ως το Πεδίο Άρεως και με ποια κριτήρια. Γιατί άραγε δεν διάλεξε την Ακαδημίας ή τη Σταδίου ή τη Σόλωνος; Η απάντηση δεν είναι κάποια αόριστη επίκληση της πολεοδομικής σημασίας της Πανεπιστημίου. Προφανώς και ο άξονας της Πανεπιστημίου έχει μεγάλη ιστορική και πολεοδομική σημασία για την πόλη, τις λειτουργίες και κυρίως τους κατοίκους της. Επιλέχθηκε η συγκεκριμένη οδός και με άλλα κριτήρια. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια: τη σχέση της με την Πλατεία Συντάγματος και τη Βουλή, το μεγάλο κτιριακό απόθεμα που προσφέρεται για πολλές χρήσεις, το τουριστικό ενδιαφέρον λόγω την δημοσίων κτηρίων που λειτουργούν ως σημεία αναφοράς και τοπόσημα (Πανεπιστήμιο, Βιβλιοθήκη, Νομισματικό, Κτήρια όπως της Τράπεζας της Ελλάδος, το ΡΕΞ, κλπ), μεγάλων ελεύθερων χώρων ("Προπύλαια", Πλατείες), τις υπαρκτές υποδομές σε μέσα μεταφοράς (metro), την άμεση σχέση της με το χώρο της Πλ. Ομονοίας (Ξενοδοχεία, Αγορά) κλπ. Επιλέχθηκε να συνεχίσει στην Πατησίων γιατί η περιοχή παρουσιάζει εξαιρετικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον. Μεγάλα κτήρια (π.χ. ΜΙΝΙΟΝ, ΟΤΕ), Ξενοδοχεία, Μουσείο, ΕΜΠ, Πλατείες, ένα μεγάλο πάρκο (Π. Άρεως), υπαίθρια θέατρα κλπ. 

Όμως η Πολεοδομία δεν ειναι μια ουδέτερη επιστήμη. Έχει ιδεολογικό περιεχόμενο που εκφράζεται με συγκεκριμένο κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικό προσανατολισμό. 

Κι αφού το κεφάλαιο αποφάσισε ότι θέλει να αρπάξει φτηνά αυτό το φιλέτο της πόλης, η Κυβέρνηση έσπευσε να το αποδεχθεί, να το χειροκροτήσει και κυρίως να αναλάβει το κόστος για να το υλοποιήσει! Το κόστος του έργου μόλις 92.000.000 € που θα αναζητηθεί από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. Προφανώς ακόμη και για τους κοινοτικούς πόρους δεν είμαστε αδιάφοροι επειδή είναι τα "λεφτά των κουτόφραγκων" (που δεν είναι...) αλλά γιατί προφανώς θα μπορούσαν να κατευθυνθούν σε άλλες παρεμβάσεις σε άλλες λαϊκές γειτονιές.

Η παρέμβαση αυτή ολοκληρώνει την αποστείρωση του ιστορικού κέντρου από την κοινωνία, από το λαό. Θέλουν να κατασκευάσουν περιοχές με χαρακτηριστικά υγειονομικής ζώνης, καθαρής από "μιαρούς μετανάστες", φτωχούς κατοίκους, διαδηλωτές (άλλωστε έχουν απαγορεύσει τις "μικρές διαδηλώσεις"), φοιτητές, εργαζόμενους και οτιδήποτε ενοχλεί και χαλά την ψεύτικη εικόνα "τάξης", "ευπρέπειας" και "αισθητικής". Κι αυτό το εγχείρημα καλείται να το πληρώσει ο ελληνικός λαός!

Για όσους έχουν ζήσει στο εξωτερικό, έχουν πολλά αντίστοιχα να διηγηθούν. Αλλά ακόμη και για όσους δεν έχουν τέτοιες εμπειρίες αρκεί να ακούσουν πιο προσεκτικά για τα προάστια γκέτο του Παρισιού, του Λονδίνου ή της Νέας Υόρκης και τα αναβαθμισμένα - αποστειρωμένα ιστορικά κέντρα.

Αν και για το θέμα αυτό έχουν υπάρξει αντίθετες φωνές και από τους ειδικούς, τα ΜΜΕ έντεχνα έχουν επιλέξει να προβάλουν διθυραμβικά τις απόψεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Κι εδώ κάπου είναι η δική μας ευθύνη ως εργαζομένων και κατοίκων της πόλης να υπερασπιστούμε το δημόσιο χώρο, να μην επιτρέψουμε να επανακαταληφθεί από το κεφάλαιο, να μην επιτρέψουμε να σβήσει η ιστορική μνήμη, οι κοινωνικές πρακτικές και αναφορές, οι συμβολισμοί. Αν η πόλη δεν ανήκει στους κατοίκους της, δεν μπορεί να είναι η δική μας πόλη. Δεν αφορά τη δική μας καθημερινότητα, τη δική μας ζωή. Μεταπίπτει σε ένα σκηνικό γυαλιστερό αλλά ψεύτικο, κενό από κάθε περιεχόμενο, πασπαλισμένο με το γνωστό μεγαλοϊδεατισμό και μιμητισμό της "προχωρημένης" και "εξελιγμένης" Εσπερίας.

Τέλος, με βάση ότι η περιοχή του έργου βρίσκεται εντός του αρχαιολογικού χώρου της πόλης των Αθηνών, και σε άμεση επαφή με πλήθος νεωτέρων μνημείων, προκαλεί τουλάχιστον απορία η σιωπή - απουσία του ΥΠΠΟ. Εκτός κι αν έχει ήδη συμφωνήσει στο fast track έργο, αφήνοντας τα αρμόδια Συμβούλια (ΚΑΣ, ΚΣΝΜ) να επικυρώσουν τυπικά στο μέλλον τις οριστικές μελέτες.

Περισσότερα:

- Εφημερίδα των Συντακτών, Πέμπτη 29-8-2013, σελ. 38

- "Ενθέματα", άρθρο του Κωστή Χατζημιχάλη) 

- Πρωτοβουλία κατά της πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου (Δημοσίευση στο ΒΗΜΑ)

- Άρθρο στην Εφημ. Αυγή, 20/7/2013

- Άρθρο στην Εφημ. Πριν

- Ανακοινωση του Τμήμα Χωρικού Σχεδιασμού και Υποδομών ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ

- http://csyllas.wordpress.com